KORTE HISTORIEK VAN HET ONDERWIJS IN DEURNE,
HET ONTSTAAN VAN DE “SINT-ANNASCHOOL”.
De stichting van de Zusters der Christelijke Scholen van Vorselaar bloeide en vertakte zich vooral na de onafhankelijkheid van België (1830). Zo werd in 1831 de eerste school in Deurne (Centrum) in de Coeveltstraat opgericht. Deze school “Sint-Calasanz” gaf in de loop van de daarop volgende jaren het ontstaan aan acht andere scholen in de onderscheiden parochies in Deurne. Eén instelling daarvan was de ‘Sint-Annaschool’. Ze kon zich ontplooien omdat het aantal kinderen in Zuid-Deurne dat zich tot dan toe dagelijks verplaatste naar Deurne-Centrum zo groot werd dat Moeder Veronica, toenmalige overste, uitkeek naar een stuk grond op het zuid.
Mevrouw du Bois-de Vroylande, bewoonster van het “Te Boulaer Hof” schoot de nodige gelden voor. Zo werd in 1892 een perceel grond van de Heer Florent de Preter op het gehucht Silsburg aangekocht.
De weledele Heer Charles du Bois, achtjarig zoontje van de Heer Gouverneur van Antwerpen en Mevrouw du Bois-de Vroylande, legden eind augustus 1892 de eerste steen van de kapel en vier klassen. Deze herdenkingssteen is nu nog terug te vinden in de voorgevel, links naast de ingang van het vroegere klooster.
De nieuwe school werd op 17 oktober 1892 plechtig ingezegend. Die dinsdagnamiddag vertrokken ongeveer 350 leerlingen, behorende tot de Sint-Rochusparochie, van de ‘moederschool van St.-Calasanz Deurne-Centrum’ naar hun nieuwe school: Sint-Anna. Daar werden ze ontvangen door “de Eerwaarde Heren Geestelijken van Deurne (waaronder de toenmalige parochieherder van Sint-Rochus Z. E.H. Vervoort), de Heer Burgemeester, de Gemeenteraadsleden, de Edele Weldoenster du Bois-de Vroylande en verschillende andere edellieden, die hun steun hadden verleend bij het oprichten van de school.”
Vanaf die datum bleven deze 350 leerlingen gespaard van hun dagelijkse tocht naar Deurne-Centrum. Het waren nu de vier lesgevende zusters nl. Zuster Catharina, Zr. Padua, Zr. Fernanda, en Zr. Rougina, die de dagelijkse drie km. voettocht, door weer en wind en in soms moeilijke omstandigheden, aflegden. In 1893 mochten zij hun intrek nemen in het nieuwe klooster.
HET GROEIDE…
In 1895 werden bij de vier bestaande klaslokalen, twee klassen bijgevoegd, in 1904 nog eens vier klassen, in 1922 twee lokalen. Maar de grote uitbreiding was in 1928. Toen werden op de eerste verdieping van de school, zeven klassen toegevoegd. De school was in volle bloei, bestond uit een betalende en een kosteloze afdeling en telde 18 klassen en meer dan 900 leerlingen. Een jaar later (Sint-Anna was toen werkelijk overbevolkt!) werd de school in de Van Steenlandstraat opgericht en in 1931 verlieten een gedeelte leerlingen de Sint-Annaschool om naar de nieuw opgerichte Sint-Jozefschool (Drakenhof) te gaan.
De scholenstrijd doet midden de jaren dertig haar intrede. Onze school kon met succes ijveren met de meest moderne andere instellingen qua leermiddelen, qua uitrusting en zeker qua bekwaamheidsbewijzen. De mensen van Silsburg schatten de grote inzet en het enorme werk van de Zusters naar waarde. Dat maakte dat de oprichting van een neutrale gemeentelijke meisjesschool in 1934 voor Sint-Anna geen enkel probleem opleverde. In datzelfde 1934 kwam Sint-Annaschool onder de bijzondere bescherming van de H Anna en werd Sint-Anna gesticht.
Toen in 1935 de kosteloze en betalende school werden samengesmolten, kwamen er een aantal lokalen vrij. Hierin werd tijdelijk de katholieke jongensschool, pas opgericht door de Broeders van Liefde, ondergebracht. Toen deze school haar eigen nieuwe lokalen kreeg aan de Van den Hautelei, werden de opnieuw vrijgekomen lokalen ten dienste gesteld van jeugdwerken, Kinderheil en zo meer…
Was men de eerste wereldoorlog zonder merkwaardige ongelukken te boven gekomen, de tweede wereldoorlog zou meer schade toebrengen. Aanvankelijk boden klooster en klassen onderdak aan zowel medezusters van andere communauteiten als aan Hollandse vluchtelingen, schreiende moeders, huilende uitgeputte mensen van over het hele land. Wegens de dreigende luchtaanvallen werden de scholen gesloten, ook Sint-Anna.
Op 4 september 1944, begindatum nieuwe schooljaar, werd Antwerpen bevrijd door de geallieerde legers. Doch de Duitse weerstanders hielden stand in Merksem en Wijnegem. Zo bleven de klassen uit veiligheidsoverwegingen gesloten. In oktober daarop doorsneden de vliegende bommen het luchtruim boven de school. 25 oktober 10.20 u. ontplofte een bom boven de school en viel een beetje verder neer.
De verwoesting van vele huizen, 20 doden, talloze gekwetsten was de trieste balans.
Waren er bij de kloosterzusters gelukkig geen gewonden te betreuren, het schoolgebouw bood echter een troosteloze aanblik: gescheurde muren, uitgerukte deuren, kapotte ramen…
Gelukkig bleek alles te herstellen, en hadden de toenmalige zusters de grote moed en doorzettingskracht om ook dit zware werk weer klaar te krijgen. Als dank, omdat alle leerlingen gespaard bleven, lieten de zusters onder de hoge berken in het bos een beeld van O.L.V. van Banneux plaatsen.
VOORTGEZET ONDERWIJS…
Om de schoolverlatende meisjes van voortgezet onderwijs te laten genieten richtte men in 1946 de naaischool op, die van bij de start groot succes kende. Deze zou blijven bestaan tot 1956. In dat laatstgenoemde jaar opende men, uit noodzaak tegen het ronselen van kinderen door het officieel onderwijs, een kleuterschool in de Sint-Rochusstraat. Deze groeide gestadig en maakte het noodzakelijk dat ze opgevolgd zou worden door een lagere meisjesschool. Februari 1960 opende deze school haar deuren in de Karel Govaertsstraat/Sint-Rochusstraat.
Enkele jaren daarvoor, namelijk in 1955, werd in de verst verwijderde wijk van Sint-Rochuskerk een “noodkapel” opgericht in de vroegere brouwerij van de familie De Preter. Deze noodkapel gevestigd hoek Florent Pauwelsdreef,Herentalsebaan zou dienst blijven doen tot in 1963 de nieuwe parochie kerk H. Pius X werd ingewijd. Ook in deze beginnende parochie werd een voortdurend beroep gedaan op de steun en hulpvaardigheid van de Zusters.
Voortdurend werden aan klooster en school veranderingen en vernieuwingen uitgevoerd, die tot doel hadden een kwalitatief degelijk en katholiek onderwijs te geven aan een deel van de jeugd in Vlaanderen. Eveneens in 1955 veranderden klooster en school van aanblik. De doodse schoolblok werd voorzien van zes grote vensters en de voorgevel van de school werd met glazuursteentjes bezet. ook in het klooster werden de vensters vervangen. De hoge muur die tot dan voor het klooster stond, werd vervangen door het lage muurtje, belegd met arduin en ijzerwerk, zoals we het nu nog kennen.
Grote veranderingswerken werden eveneens half de jaren ’70 uitgevoerd namelijk het dicht bouwen van de open hangar waardoor de huidige gang van de kleuterschool ontstond. De kleuterklassen werden gemoderniseerd door het plaatsen van grote aluminium ramen, muren werden geschilderd, en de vloeren werden vernieuwd. In de klassen van de lagere school worden eveneens nieuwe ramen gestoken en alle plafonds verlaagd. De daken van heel het klooster- en scholencomplex werden grondig vernieuwd. De turnzaal kreeg een kleedkamer bij, moderne toiletten werden geplaatst met aansluitend een ruime inkomhal.
In 1982 werd besloten het onderwijs in Sint-Anna-instituut niet alleen tot meisjes te beperken, maar volledig gemengd te maken.
Na bijna een eeuw inzet en opvoedingswerk in Deurne, verlieten de Zusters van Vorselaar in 1988 hun klooster aan de Herentalsebaan om naar diverse huizen te vertrekken. Hun aantal was te klein geworden om het huis, dat tot twintig zusters had gehuisvest, te kunnen blijven behouden.
Enkele jaren daarvoor had voor het eerst ook een leke-directrice de plaats van een Zuster ingenomen.
Sint-Annaschool werd Sint-Annagesticht, vervolgens Sint-Anna-instituut daarna Basisschool Sint-Anna, en is momenteel gekend als Basisschool Andromeda.
Mag dan de naam in de loop van de voorbije eeuw gewijzigd zijn, het oude ideaal dat door de Zusters van Vorselaar als basis diende om deze school te stichten en ze te leiden, blijft behouden. Hun leuze “Immer verder, immer beter, immer hoger” houdt stand. We blijven streven om kinderen een christelijke opvoeding te geven geïntegreerd in degelijk onderwijs.
Laat ons hopen dat zij die de verantwoordelijkheid zullen dragen voor de opvoeding van de jeugd van de eenentwintigste eeuw, hun voorgangers die in 1892 met niets begonnen, niet zullen vergeten.
Cronologisch overzicht
- 1892: Een stuk grond (44a31ca) wordt aangekocht en op 17.10.1892 vond de plechtige inhuldiging van de vier eerste klassen en de kapel plaats
- 1893: Het klooster wordt bewoond, gedaan met de tocht voor de zusters van Deurne-Centrum naar Deurne-Zuid.
- 1895: Twee nieuwe klassen worden opgericht
- 1904: Vier nieuwe klassen worden opgericht en de speelplaats met een muur omsloten.
- 1914: De kloosterrefter met slaapkamers op de eerste verdieping word verwezenlijkt
- 1919: De eigendom wordt met 23a45ca uitgebreid door de aankoop van grond met een huis en stallingen (vroegere kinderheil)
- 1920: 1 februart treedt de eerste leke-leerkracht in dienst, 1 mei telt de school leerlingen als volgt verdeeld:= de kleuterschool met drie klassen en de lagere school met acht klassen, met gratis onderwijs omwille van de gegeven gemeentetoelagen. Daarnaast zijn er vier klassen van de betalende school, waar per maand vijf frank per leerling wordt betaald.
- 1922: Het huis, aangekocht in 1919, wordt herbouwd tot twee klassen
- 1924: De school bereikt haar hoogtepunt met 990 leerlingen
- 1928: Zeven nieuwe klaslokalen worden betrokken
- 1932: Het klooster wordt vergroot. De eerste socialistische overwinning in de gemeenteverkiezingen zorgt voor het losbreken van de scholenstrijd. De gemeentelijke toelagen voor het vrij onderwijs worden onmiddellijk teruggeschroefd en men probeert zoveel mogelijk kinderen voor het officieel onderwijs te werven. De school wordt onder de bijzondere bescherming van Sint-Anna gesteld, en de actie van het gemeentelijk onderwijs brengt bijna geen verlies van kinderen met zich mee.
- 1935: Samenvoeging van de kosteloze en betalende school waardoor enkele vrijgekomen lokalen ter beschikking van de Broeders van Liefde worden gesteld om daar hun pas gestichte katholieke jongensschool te huisvesten.
- 22.10.1944: De bevrijding van Antwerpen is reeds een dikke maand achter de rug, wanneer de vliegende bommen boven Deurne ontploffen. De school wordt gesloten.
- 25.10.1944: Woensdag 10.20 uur. Een vuurmonster ontploft boven de school en valt enkele honderden meters verder neer. De schade aan de school is enorm. Het opvoedkundig werk wordt, door de vijf achtergebleven zusters, verdoken voortgezet in de kelder van een huis aan de Boterlaarbaan en de oude versterking “Fortje” aan de “Muggenbergsebaan”. Als dank, omdat al haar leerlingen gedurende de oorlog ’40-’45 gespaard zijn gebleven, richt Moeder Eudoxia (toenmalige overste) een Onzen – Lieve – Vrouwbeeld op in de tuin. Elk kind heeft zijn spaarcentje daartoe bijgedragen.
- 1946: Om de schoolverlatende meisjes van voortgezet onderwijs te laten genieten, wordt een naaischool opgericht. Aanvankelijk bestaat ze uit één klas, later uit twee klassen. In 1956 worden deze twee klassen evenwel gesloten.
- 1947: Een deel van de hangar wordt verbouwd tot wachtzaal voor het kinderheil
- 1948: Een turnzaal wordt gebouwd.
- 1951-1952: Herstellingswerken en verbeteringswerken (noodzakelijk vanwege de oorlogsschade) worden aangebracht aan het schoolgebouw en de speelplaats wordt gebetonneerd.
- 1955: Oprichting van een noodkapel in de vroegere brouwerij van de familie De Preter (Florent Pauwelslei).
- 1956: Er worden gronden aangekocht in St.-Rochus- en Karel Govaertsstraat voor de “Wijkschool Engelengaarde”.
- 1960: Het oprichten van de “Wijkschool Engelengaarde”.
- 1963: Inwijding van de nieuwe parochiekerk H. Pius X door Mgr. Raes, vicaris-generaal van het bisdom Antwerpen.
- 1967: Het 75-jarig bestaan van de school en vooral de inzet van de Zusters van Vorselaar wordt plechtig en uitbundig gevierd.
- 1972: De vloer van de turnzaal wordt vernieuwd.
- 1976: De “hangar” (huidige gang kleuterschool) wordt dicht gemaakt door het plaatsen van aluminium ramen en deuren.
- 08.1988: De laatste Zusters van Vorselaar verlaten hun klooster aan de Herentalsebaan om naar verschillende kloosters te vertrekken.
- 1989: De speelplaats wordt in de huidige staat aangelegd
- 1990: Een vervallen garage wordt afgebroken, een bos opgekuist, de grond geëffend, een enorme kuil gegraven, balken in elkaar gevezen, kortom: een enthousiaste ploeg, bestaande uit oudercomité, kleuterleidsters en sympathisanten slaan de handen in elkaar met als resultaat een grote moderne speeltuin.
- 17.10.1992: 100 jaar “Sint-Anna” wordt plechtig en dankbaar gevierd. Plannen worden gemaakt voor de toekomst…
Leerkrachten uit het basisonderwijs bij viering van 100 jaar:
Vanaf Naam functie
- 1966 Verrycken Hendrika directrice
- 1967 Van der Aerschot Lia kleuterleidster
- 1968 Berghs Josée onderwijzeres
- 1969 Roofthooft Mia kleuterleidster
- 1971 Peeters Ria onderwijzeres
- 1974 Penasse Noëlle onderwijzeres
- 1984 Bernaerts Gerbert gymleerkracht
- 1984 Haepers Els onderwijzeres
- 1985 Mennens Rudi onderwijzer
- 1986 Jacobs Annemieke onderwijzeres
- 1986 Ligtvoet Chris onderwijzer
- 1987 Janssens Carla kleuterleidster
- 1988 Tobback Hilde kleuterleidster
- 1989 Govaerts Vera onderwijzeres
Hendrika Verrycken gaf een kort historiek van de basisschool St.-Anna
Op dinsdag 17 oktober 1892 werd de school van Sint-Anna plechtig ingezegend. Vier kloosterzusters maakten vanaf die datum een dagelijkse voettocht van hun toenmalige klooster in de Coeveltstraat naar de Herentalsebaan. Dit hielden ze vol tot in 1893 hun klooster voltooid werd.
De school kende een gestadige groei. Hoeveel meisjes uit Deurne-Zuid zouden hier geen school gelopen hebben? Het onderwijs dat hier door de zusters van Vorselaar aan de jeugd werd geboden, stond bij de bevolking van ‘t Zuid hoog aangeschreven. Het wekt dan ook geen verwondering dat er begin jaren twintig meer dan negenhonderd leerlingen school liepen en er achttien klassen waren.
Was men de eerste wereldoorlog zonder merkwaardige ongelukken te boven gekomen, de tweede wereldoorlog bracht meer schade toe. Scholen werden gesloten, ook Sint-Anna. Eens te meer bleek de vindingrijkheid van de zusters en de bewoners van Deurne-Zuid. Geheime schooltjes werden opgericht in de kelder van een huis aan de Boterlaarbaan en in de oude versterking ‘t Fortje aan de “Muggenbergse Baan”. Het schoolgebouw bood na de vliegende bomaanslag van 25 oktober 1944 een troosteloze aanblik.
De geschiedenis van de school Sint-Anna kan niet los gezien worden van de jonge parochie H.Pius-X die in 1955 in een noodkapel ontstond. In de loop van de jaren veranderde het uitzicht van de school en het klooster. Ook de structuur van de school zelf wijzigde. Begin jaren tachtig werd het onderwijs in Sint-Anna opgesteld voor jongens en meisjes.
Ook nu (1996) is de vrije basisschool Sint-Anna nog steeds een begrip in Deurne-Zuid. In ons vaandel blijft de christelijke opvoeding geïntegreerd in degelijk onderwijs. Momenteel zitten zo’n honderd kleuters in vijf zonnige klassenverspreid en bezoeken honderdvijfenveertig meisjes en jongens de zeven klassen van het eerste tot en met het zesde leerjaar. Extra aandacht wordt besteed aan kinderen met tijdelijke leerproblemen. Daarom kozen we als team voor taakleerkrachten die de kinderen, zowel kleuters als lagere school de nodige ondersteuning geven.
De hoofdingang van de school blijft de Herentalsebaan 482, doch men kan eveneens via de Dascottelei de school betreden. Dan ontdekt men ook de groene oase die we rijk zijn: een stemmige tuin, de vroegere kloostertuin en een prachtig aangelegde speeltuin waar je bij zonnig weer de kleuters kan zien spelen.
Bij het honderdjarig bestaan van de school schreven we: ‘Plannen worden gemaakt voor de toekomst…’ Nu worden deze plannen bouwplannen. We zullen hier geen volledige beschrijving geven maar wel een opsomming: verbeteren en vergroten van de turnzaal, de lokalen voor het vijfde en zesde leerjaar, de refter van de lagere school, keuken, sanitair, directielokaal, secretariaat en leraarskamer. Voor het ganse schoolgebouw zal er een grondige verbetering van de elektriciteit komen, evenals hernieuwing van de verwarming en tenslotte zal gewerkt worden aan het vochtvrij maken van de muren. Het spreekt vanzelf dat dit met enkele miljoenen niet is opgelost. Via een speciale procedure kunnen we hiervoor zeventig procent subsidie krijgen van de Dienst Investeringen Katholiek Onderwijs. Dus blijft er een groot gedeelte voor eigen rekening. Gelukkig kunnen we hiervoor rekenen op de steun van de H.Pius-X-parochie.
Danken om gisteren, denkend aan morgen,
Bekijk de website van Andromeda